Zmysły

Photo by Dolfinarium Harderwijk

WZROK

Orki jak i wszystkie walenie mają bardzo dobrze rozwinięty zmysł wzroku. Kiedy dostępu do światła jest dużo, orki widzą doskonale zarówno pod wodą jak i na powierzchni. Oko orki ma ciekawą budowę. Gałka oczna jest spłaszczona, a źrenica bardzo duża (jak u kotowatych), co pozwala orkom widzieć już przy niewielkim dostępie do światła. W miarę, jak delfin wynurza się, a otoczenie staje się jaśniejsze, źrenica zwęża się, a nagły błysk światła słonecznego nie oślepia zwierzęcia. Twardówka u orek jest bardzo gruba, by ciśnienie na dużych głębokościach nie rozerwało drobnych naczyń krwionośnych. Co ciekawe, tęczówka u tych zwierząt może być zarówno niebieska, zielona, brązowa lub lekko fioletowa. Soczewka orki ma kształt elipsy, a naczyniówka i siatkówka są mocno ukrwione. Włókna nerwu wzrokowego ulegają skrzyżowaniu jak u człowieka. Najciekawsze jest jednak położenie oka tego zwierzęcia. Jest niemal niewidoczne na tle ciemnej skóry, co skutecznie ochrania je przed atakiem broniących się ofiar. Ulokowane są one niedaleko ucha wewnętrznego pod jasną plamą skroniową, która skutecznie imituje oczy i pozwala zmylić ofiarę. Zmysł wzroku zawodzi jednak w ciemnych wodach lub w nocy. Wtedy walenie te orientują się za pomocą słuchu.


SŁUCH

Jest to jeden z najlepiej rozwiniętych zmysłów u orek. Obszary mózgu, odpowiadające za słyszenie są zdecydowanie bardziej rozwinięte, niż pozostałe. Budowa ucha wewnętrznego ssaków morskich jest bardzo podobna do ssaków lądowych. Małżowiny uszne u waleni zanikły całkowicie. Kanał słuchowy otwiera się na zewnątrz niewielkim otworkiem bezpośrednio na powierzchni skóry, tuż za oczami. Przewód ten zatracił swoje funkcje słuchowe, a służy jedynie jako swoisty barometr pozwalający ocenić zwierzęciu ciśnienie wody. Przewód słuchowy rozszerza się dwukrotnie w okolicy błony bębenkowej, która jest lekko uwypuklona w kierunku kanału słuchowego. Za pośrednictwem kilku pasemek mięśni gładkich drgania są przekazywane do drobniutkich kosteczek słuchowych. Za pomocą sztywnego stawu młoteczek łączy się z kowadełkiem, a to z kolei w podobny sposób ze strzemiączkiem. Taki układ pozwala na przewodzenie dźwięków o wysokiej częstotliwości, a zwłaszcza 15-20kHz. Jamka bębenkowa jest wyścielona tkanką tłuszczową z bardzo drobnymi jamkami powietrznymi, które mają za zadanie zminimalizować rezonans. Dalsze drgania są przekazywane do dość sporego ślimaka, a następnie nerwem słuchowym do mózgu. U zębowców (tak samo jak i u ludzi) występuje przedłużenie trąbki słuchowej zwanej Trąbką Eustachiusza, która tworzy dwa uchyłki do podniebienia miękkiego i nozdrzy. Ma ona za zadanie wyrównywanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej (efekt przełknięcia śliny przy "zatkanych" uszach). Orki i delfiny mają bardzo szeroki zakres słyszalności. Doskonale słyszą w zakresie 0,5 do 125kHz, jednak ich słuch jest najlepiej przystosowany do odbierania częstotliwości 20kHz. Odbiór wszystkich naddźwięków (powyżej 50kHz) ma miejsce nie przez uszy, a przez dolną szczękę. Znajduje się w niej skomplikowane, wielopłatowe ciałko tłuszczowe przypominające strukturą melon. Oba narządy służą zwierzętom do echolokacji. Słuch pełni również ważną rolę w kontaktach społecznych pomiędzy orkami. Zwierzęta nasłuchują skomplikowanych dźwięków wydawanych przez inne osobniki, a młode uczą się dialektu od swoich matek.

WĘCH

Orki jak i wszystkie ssaki morskie nie posiadają zmysłu powonienia. Woda ma około 60 razy większą gęstość od powietrza, co uniemożliwia cząsteczkom zapachowym rozpraszanie po okolicy. Funkcje wyczuwania zapachów pełni u tych zwierząt język, który jest bardzo czuły na smaki rozpuszczone w wodzie. Zwierzęta płyną z lekko uchylonym pyskiem, pozwalając, by woda przepływała im przez usta. Wyczulone kubeczki na języku wyczuwają smak krwi, padliny, ciał ofiar lub odchodów współtowarzyszy. Dzięki temu orka może odczytać nastrój, stan zdrowia, lub płodność towarzyszki.

SMAK

Wiedza na temat smaku u zębowców (waleni posiadających zęby) jest bardzo mała. Wiadomo, że delfiny posiadają kubki smakowe u nasady języka. Pewne badania wykazały, że delfiny butlonose wyczuwają związki chemiczne tj. kwas cytryowy. W parkach morskich i ogrodach zoologicznych zauważono, że zwierzęta mają swoje preferencje pokarmowe, kierując się prawdpodobnie smakiem ryb. Istnieje jednak spore prawdpodobieństwo, że utraciły one zdolność do odczuwania części smaków jeszcze na etapie ewolucyjnym.

DOTYK

Na podstawie wieloletnich obserwacji orek uważa się, że zmysł dotyku pełni znaczącą rolę w komunikacji między zwierzętami oraz w zachowaniu. Stwierdzono, że dzikie orki upodobały sobie podwodne, kamieniste plaże usłane okrągłymi, niewielkimi otoczakami. Zwierzęta czerpią wyraźną przyjemność z ocierania się o dno. Zachowanie takie nosi nazwę "Beach rubbing" i pozwala orkom pozbyć się starego naskórka, a także dokuczliwych pasożytów. Niezwykle wrażliwa skóra w okolicy nozdrzy pozwala orce wyczuć napięcie powierzchniowe i otworzyć otwór nosowy idealnie w momencie przebijania powierzchni wody. Dotyk pełni również ważną rolę w komunikacji pomiędzy osobnikami. Orki bardzo często wzajemnie ocierają się ciałami i lekko dotykają płetwami. Dotyk zasadniczą rolę pełni w trakcie długiej i zmysłowej gry wstępnej.